Το Κίνημα των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη (1342- 1349) ήταν ένα επαναστατικό λαϊκό κίνημα που διεκδίκησε πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα και άνοδο του βιοτικού επιπέδου του λαού της Θεσσαλονίκης. Την περίοδο, κατά την οποία ξέσπασε το πολιτικό κίνημα, κυριαρχούσε το φεουδαρχικό σύστημα παραγωγής και ο τιμαριωτισμός. Όμως, η Θεσσαλονίκη τον 14ο αιώνα δεν ήταν μια τυχαία πόλη. Αντίθετα, ήταν η συμβασιλεύουσα, αφού μαζί με την Κωνσταντινούπολη, υπήρξαν οι κυριότερες πόλεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης ανερχόταν στους 200,000 κατοίκους. Τα οδικά και θαλάσσια δίκτυα της πόλης είχαν μεγάλη εμπορική κίνηση και το λιμάνι της ήταν το κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου της Αυτοκρατορίας. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την πνευματική αναγέννηση, τον Ουμανισμό της εποχής των Παλαιολόγων, που ανέδειξε σπουδαίους λογίους και ανθρώπους της τέχνης και της επιστήμης, διαμόρφωσαν ένα κλίμα πρόσφορο για κοινωνικές ανακατατάξεις.
Οι Θεσσαλονικείς πάντοτε διακρίνονταν για την ευσέβεια και για την πίστη τους στον Θεό. Συγχρόνως όμως, διεκδικούσαν δυναμικά τα εγκόσμια δικαιώματά τους. Οι αγώνες των Θεσσαλονικέων είναι αξιοσημείωτοι, λαμβάνοντας κανείς υπόψη και την αντίσταση τους κατά τις τρεις πολιορκίες και αλώσεις της πόλης του Αγίου Δημητρίου από ξένους επιδρομείς. Το κίνημα των Ζηλωτών, αυτών που έχουν δηλαδή ζήλο, όρεξη και πάθος για κοινωνικές αλλαγές, ξέσπασε απο ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης που ένιωθαν μειωμένοι και καταπιεσμένοι από πενήντα περίπου οικογένειες που είχαν το "πάνω χέρι" στην πόλη. Η οργάνωση των Ζηλωτών περιελάμβανε εμπόρους, μεσαίους και μικρούς αστούς, βιοτέχνες, επαγγελματίες που ήταν συσπειρωμένοι στις συντεχνίες, καθώς επίσης και τους "παραθαλάσσιους" , δηλαδή τα μέλη της ναυτικής συντεχνίας της πόλης. Όλοι αυτοί, που συγκροτούσαν τον Δήμο της Θεσσαλονίκης, ήρθαν σε σύγκρουση με την καθεστηκυία τάξη, δηλαδή τους ισχυρούς τοπικούς άρχοντες και φεουδάρχες. Το αρχοντολόι της πόλης, οι λεγόμενοι "δυνατοί", "επιφανείς", "υψηλοί" , είχαν όλα τα οικονομικά και πολιτικά προνόμια και εκμεταλλεύονταν τους μεσαίους και τους μικρούς, που χαρακτηριστικά αναφέρονται στα κείμενα ως δουλοπάροικοι, πάροικοι, "εναπόγραφοι", "απειρηκότες", δηλαδή πολύ κουρασμένοι, κολώνοι (coloni), δηλαδή άποικοι με ελάχιστα δικαιώματα.
Οι μαχητικοί Ζηλωτές κατάφεραν και συγκρούστηκαν με την εξουσία το 1342 και στα έτη 1345-1349 είχαν οργανώσει το δικό τους λαϊκό πολίτευμα στην πόλη, την Κομμούνα της Θεσσαλονίκης. Οι νέοι θεσμοί αποσκοπούσαν στην αποτίναξη της καταπίεσης και στο κοινό συμφέρον. Οι Ζηλωτές προχώρησαν στη δήμευση των περιουσιών των αρχόντων, καθώς και των εκκλησιών και των μοναστηριών. Όλοι εκλέγονταν από τον λαό, ακόμη και οι θρησκευτικοί αρχηγοί. Για το λόγο αυτό δεν επέτρεψαν την είσοδο του Γρηγορίου Παλαμά ως μητροπολίτη Θεσσαλονίκης το 1347, γιατί ήταν σταλμένος του Πατριάρχη. Δυστυχώς, όμως, επί των ημερών τους έγιναν και πολλά έκτροπα, λεηλασίες, φόνοι, εξορίες.
Γράφει ο συγγραφέας Νικηφόρος Γρηγοράς: "Στάσις εκ πολλού κατείχεν την πόλιν και Ζηλωτών ουτωσί πως ωνομασμένων άθροισμα των άλλων επρώτευε. Και ην προς ουδεμίαν των πολιτειακών την μίμησιν αναφέρουσα, ούτε αριστοκρατική, ούτε δημοκρατική, αλλά οχλοκρατία οίαν φέροι και άγοι το αυτόματον".
Επίσης ο συγγραφέας Κυδώνης αναφέρει: "Δούλος μεν τον δεσπότην ώθει. Τον δε πριάμενον, το ανδράποδον. Τον δε στρατηγόν, ο αγροίκος. Και τον στρατιώτην, ο γεωργός".
Τα έκτροπα δεν έγιναν μόνο απο το μανιασμένο πλήθος που ήθελε να εκδικηθεί τους τοπάρχες και τις οικογένειες τους για τους αιώνες καταπίεσης και αδικίας, αλλά και από τους αντεπαναστάτες, δηλαδή τους αντιπάλους των Ζηλωτών, οι οποίοι έφεραν ενισχύσεις από το εξωτερικό, από τη Σερβία και την Τουρκία, για να κάμψουν το Κίνημα. Όταν ξαναπήραν την εξουσία οι "ευγενείς" με επικεφαλής τον τρομερά φιλόδοξο Ιωάννη Καντακουζηνό, ο οποίος δεν δίστασε να συνεργαστεί τόσο με τον κράλη (ηγεμόνα) της Σερβίας, όσο και με τον Τούρκο σουλτάνο Σουλεϊμάν, για να πάρει την εξουσία του Βυζαντίου, τιμώρησαν σκληρά τους Ζηλωτές και τους οπαδούς τους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αρχηγός των Ζηλωτών, ο αριστοκράτης Μιχαήλ Παλαιολόγος, έπεσε θύμα δολοφονικής ενέδρας από τον Ιωάννη Απόκαυκο, τον γιο του διοικητή της πόλης, Αλέξιο Απόκαυκο, ο οποίος ήταν πρώην υποστηρικτής των Ζηλωτών. Οι προδοσίες και οι συνωμοσίες δεν έχουν τέλος... Ο ευγενής και "πρωτοσέβαστος"(!) Αλέξιος Μετοχίτης οργάνωσε συνωμοσία και διέσπασε την ενότητα της ναυτικής συντεχνίας που ήταν ο κορμός της επαναστατικής οργάνωσης. Το σπίτι του Ανδρέα Παλαιολόγου, υποστηρικτή των Ζηλωτών, καίγεται και ο ίδιος φεύγει από τη Θεσσαλονίκη. Τελικά, τα τουρκικά στρατεύματα μπαίνουν στη Θεσσαλονίκη και την παραδίδουν στον Καντακουζηνό, ο οποίος το φθινόπωρο του 1349 εισέρχεται στην πόλη νικητής(!)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου