Τετάρτη 16 Αυγούστου 2017

Εγκώμιο Παναγίας! Encomium of Holy Mary! Παρθενία και Κοίμηση



Αποχρών λόγος είναι μια έννοια της Ψυχολογίας με τη σημασία της αιτίας ή του σκοπού για κάθε τι που συμβαίνει. Από τον «αποχρώντα λόγο» απορρέουν  η Αρχή της Αιτίας και η Αρχή της Σκοπιμότητας. Δανείζομαι αυτή την έκφραση από την ψυχολογία για να την συνδυάσω με την Εκκλησιαστική «κατ’ Οικονομίαν», δηλαδή την αρχή δράσης που επιτρέπει την πρόσκαιρη παρέκκλιση από την Ακρίβεια, δηλαδή τους καθιερωμένους κανόνες του συνόλου της Ορθόδοξης Παράδοσης, για να εξυπηρετηθεί ένας ανώτερος σκοπός, όπως η σωτηρία ενός ή πολλών ανθρώπων!

Έτσι και το Θεϊκό Σχέδιο λειτουργεί «κατ’ οικονομίαν», δηλαδή παρακάμπτει τη φυσική τάξη, υπερβαίνει τους κανόνες της φύσης χάριν της σωτηρίας όλων των ανθρώπων. Θα μου πείτε αυτό γίνεται; Απάντηση: γιατί όχι; Μήπως ο ίδιος ο Άνθρωπος δεν είναι μια υπέρβαση της φυσικής τάξης; Δεν είναι η προσωποποίηση της Αταξίας και της Τάξης αρκεί ο ίδιος να το επιλέξει;

Εμείς οι Χριστιανοί έχουμε τα δικά μας «πιστεύω» για την Αγία Τριάδα, την Παναγία, τους Αγίους μας κ.λπ., όμως, θα πρέπει να θυμόμαστε τα λόγια του σπουδαίου Γρηγορίου Νύσσης, ότι η Δικαιοσύνη του Θεού σκεπάζει όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως. Για τους Χριστιανούς η Παναγία είναι το σύμβολο της παρθενίας, της αγνότητας και αγιότητας. Η Θεοτόκος Μαρία είναι το αρχέτυπο γυναίκας και μητέρας που αξίζει να σεβαστεί και να λατρέψει ο πιστός. Η υπέρβαση των φυσικών κανόνων έγινε κατ’ οικονομία, εφ’ όσον η Παρθένος πνευματικώς και ψυχικώς γέννησε τον Υιό του Θεού, τον ανακαινισμένο εσωτερικά άνθρωπο και εγκαινίασε τον νέο κόσμο, την Καινή Κτίση εν Πνεύματι.

Οι Διανοούμενοι της Ορθοδοξίας, τους οποίους ονομάζουμε Πατέρες, έδωσαν σημαντικές απαντήσεις σε δυσνόητα ερωτήματα επί παντός του επιστητού. Η επίδραση των Ορθοδόξων Πατέρων (Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου Θεολόγου, Ιωάννου Χρυσοστόμου, Γρηγορίου Νύσσης, Ιωάννου Δαμασκηνού κ.ά.) στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία ήταν τόσο μεγάλη, ώστε συχνά οι Ρωμαιοκαθολικοί στηρίζονταν σε αποσπάσματα κειμένων των Ορθοδόξων για να υποστηρίξουν καινούρια δόγματα. Ένα από αυτά είναι το λατινικό δόγμα της «άσπιλης σύλληψης» (immaculata conceptio) της Μαρίας.

Αυτό σημαίνει πως η ίδια η Μαρία γεννήθηκε «άσαρκα» και έτσι ήταν απαλλαγμένη από το προπατορικό αμάρτημα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν δέχεται αυτό το δόγμα των Καθολικών. Πρώτον, γιατί δίνει έμφαση στην Χριστολογία και στην Αγία Τριάδα, που δεν μπορεί να γίνει τετράδα. Δεύτερον, γιατί θεωρεί την Θεοτόκο γυναίκα αυτού του κόσμου, η οποία λόγω της αγαθής της προαίρεσης, της βούλησης του νού και της ψυχικής εγκαρτέρησης είναι Παρθένος. Εξάλλου η Εύα της Παλαιάς Διαθήκης ήταν σωματικώς παρθένα αλλά δεν δίστασε να παρακούσει το θέλημα του Θεού και να οδηγήσει το ανθρώπινο γένος στην πτώση.

Η αναμαρτησία και αγιότητα της Μαρίας προκύπτουν από το ήθος της και όχι από την καταγωγή της! Η παρθενία της είναι καθολική ψυχοσωματική κατάσταση και κατεξοχήν πνευματική. Για την Παρθένο έγραφε ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης: «Εάν κάτι που υπερβαίνει τα ανθρώπινα συνέβη σε Αυτήν «κατ’ οικονομίαν» να μην απορεί κανείς, γιατί άρρητα είναι αυτά και δεν εξηγούνται με λόγια». Ο Ιωάννης Χρυσόστομος τόνιζε: «Μαριάμ, εργαλείον του τεχνίτου, εκείνη μήτηρ αληθώς, ουδέ έτεκε φυσικώς, αλλά συνέλαβε υπερφυώς»!

Η προσωνυμία «Αειπάρθενος» δεν αναφέρεται μόνο στην παρθενική γέννηση του Ιησού. Δεν υπονοεί μόνον αποκλεισμό κάθε εγγάμου σχέσεως. Η παρθενία δεν περιορίζεται σε κάποιο μέρος της ζωής του ανθρώπου, αλλά αναφέρεται σε όλη την ύπαρξη του, καθ’ όσον η αληθής παρθενία υπερβαίνει την σωματική αγνότητα και προσλαμβάνει ευρύτερες διαστάσεις,  επεκτεινόμενη σε όλον τον άνθρωπο. Άλλωστε η σωματική παρθενία καθίσταται περιττή, εάν η ψυχή είναι υπόδουλη στα πάθη. Η εικονική γλώσσα της Αποκάλυψης περιγράφει την παρθενικότητα ως μια διάσταση της Βασιλείας του Θεού.

Οι ευσεβείς πιστοί τιμούν την Παναγία, η οποία είναι Μεσίτρια μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Είναι πιο κοντά στον Θεό από κάθε άλλον Άγιο. Είναι το Αρχέτυπο (Πνεύμα- Ιδέα) με την μεγαλύτερη δύναμη, γεγονός που εξηγεί και την ιδιάζουσα ευσέβεια των πιστών, των ασκητών και των μυστικών προς Αυτήν. Ήδη από τον Ωριγένη ετιμάτο ως το πρότυπο της εγκράτειας και της ασκήσεως. Οι Πατέρες του 3ου και 4ου αιώνα της απέδιδαν όλες τις αρετές που απαιτούνταν από το ασκητικό και μοναχικό ιδεώδες.

Παρακλητικός Κανών: «Διάσωσον Μεσίτρια από κινδύνων τους δούλους σου Θεοτόκε, ότι πάντες μετά Θεόν εις σε καταφεύγομεν ως άρρηκτο τείχος και προστασία»! Επίσης η Παναγία σώζει επειδή πρεσβεύει για χάρη μας: «ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου, Σώτερ σώσον ημάς»! Η κλίμακα του Ιακώβ εξεικονίζει την Μαρία που ένωσε τα «διεστώτα» και συνάπτει αυτά για πάντα με τις πρεσβείες και τη μεσιτεία της προς τον Υιό και Θεό της. Στη  χριστιανική εικονογραφία και υμνολογία (ακολουθίες, Θεοτοκάρια, συναπτές κ.ά.) η Παρθένος δέεται υπέρ των πιστών και δεομένη εκφράζεται ως Μητέρα όλων!

Η «Κοίμηση της Θεοτόκου» γιορτάζεται τον 15Αύγουστο επειδή υπάρχει η παράδοση της εορτής της εκείνη την ημερομηνία από τα μέσα του 5ου αιώνα στον ναό Κοιμήσεως στην Γεσθημανή. Για την Κοίμηση υπάρχουν διηγήσεις στα Απόκρυφα Ευαγγέλια των πρώτων χριστιανικών χρόνων.



 Το ότι η Παναγια εκοιμήθη και δεν υπέπεσε σε φθορά οφείλεται στην αγνότητά της. Έτσι, μιλούμε για «Μετάσταση» και «Αφθαρσία» της Παναγίας. Αυτό  σημαίνει πως και εμείς ζούμε προληπτικώς την κοινή Ανάσταση των ανθρώπων. Συνακόλουθο της αγιότητας είναι η υπέρβαση της νομοτέλειας και της φθοράς. Η Καθαρότητα ψυχής- πνεύματος – σώματος (δηλαδή η Παρθενία) δόθηκε στον άνθρωπο από τη Θεία Πρόνοια και είναι ικανή να ορθώσει, να υψώσει τον Άνθρωπο, όπως εξηγεί(!) ο Γρηγόριος Νύσσης.


Θα κλείσω το παρόν δοκίμιο με τα λόγια του Νικόδημου Αγιορείτου για την Παναγία: «Καθώς το περιβόλι γίνεται για να φυτευθεί το δένδρο και πάλι το δένδρο φυτεύεται για τον καρπό, έτσι όλος ο νοητός και αισθητός Κόσμος έγινε για τον σκοπό αυτόν, ήτοι για την Κυρία Θεοτόκο. Και πάλι η Κυρία Θεοτόκος έγινε για τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Και έτσι τελειοποιήθηκε η αρχαία βουλή και ο σκοπός ο πρώτος του Θεού. Με το ότι ανακεφαλαιώθηκαν τα πάντα στον Άνθρωπο και ενώθηκε η Κτίση με τον Κτίστη κατ’ αυτήν την υπόσταση. Αυτός είναι ο ανώτατος βαθμός της ενώσεως, ύστερα από τον οποίο άλλος ανώτερος ούτε ευρέθη, ούτε θα ευρεθεί».  


Δευτέρα 31 Ιουλίου 2017

Ίων Δραγούμης ο Ευπατρίδης Πολιτικός (1878- 31 Ιουλίου 1920)



«Τα έθνη δεν αξίζουν μόνο με το να μένουν έθνη, αν δεν είναι συνάμα ζύμη για τη δημιουργία ξεχωριστών ανθρώπων και πολιτισμών.  Όλα τα έθνη δεν βρίσκουν το προζύμι που χρειάζεται για να ζωντανέψουν έναν πολιτισμό δικό τους. Μα οι Έλληνες διατήρησαν πάντα το εθνικό εγώ τους, φάνηκαν άξιοι να δημιουργούν κοπαδιαστά πολιτισμούς από τότε που φανερώθηκαν σαν έθνος ανάμεσα στα έθνη. Τι εμποδίζει τους τωρινούς Έλληνες να κουνηθούν σαν έθνος και να δημιουργήσουν;  Ό,τι και να είναι αυτό πρέπει να λείψη από τη μέση».

Αυτά έγραφε το 1911 ο Ίων Δραγούμης στο αυτοβιογραφικό του λογοτεχνικό έργο «Όσοι Ζωντανοί» περιγράφοντας την πολιτική κατάσταση του καιρού του…



Γεννημένος τον Σεπτέμβριο του 1878 στην Αθήνα με καταγωγή από το Βογατσικό της Μακεδονίας ο Ίων Δραγούμης πρωταγωνίστησε στην πολιτική ζωή της Ελλάδος και χωρίς να είναι ο ίδιος φανατικός προκάλεσε με τις ιδέες και την πένα του τον φθόνο των πολιτικών του αντιπάλων. Τον εκτέλεσαν εν ψυχρώ και χωρίς κανένα δικαίωμα μέσα στο κέντρο της Αθήνας (στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας) στις 31 Ιουλίου 1920.  Τα βενιζελικά τάγματα ασφαλείας –προσωπικοί φρουροί του Ελ. Βενιζέλου-  με διοικητή τον σκληρό Κρητικό Παύλο Γύπαρη ήταν οι εκτελεστές του ανδρός. Ηθική αυτουργία αποδόθηκε στον Εμμανουήλ Μπενάκη, συνεργάτη του Βενιζέλου, πολιτικό αντίπαλο του Δραγούμη και πατέρα της Πηνελόπης Μπενάκη Δέλτα, με την οποία ο Δραγούμης διατηρούσε μια ερωτική φιλία από το 1905.

Ο Ίων Δραγούμης ήταν ευπατρίδης διπλωμάτης και πολιτικός με γνήσιο  αριστοκρατικό ήθος λόγω ιδιοσυγκρασίας, καταγωγής και παιδείας. Πατέρας του ήταν ο Στέφανος Δραγούμης, πρωθυπουργός μετά το κίνημα του 1909 στο Γουδί. Ο Ίων είχε υψηλά εθνικά ιδανικά, οργάνωσε τον Μακεδονικό Αγώνα από τη θέση του προξενικού υπαλλήλου στις πόλεις Μοναστήρι, Πύργο, Φιλιππούπολη και ίδρυσε μαζί με τον Αθανάσιο Σουλιώτη Νικολαϊδη  την «Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως» (1907-1912).



Κοινό όραμα των δύο φίλων ήταν η δημιουργία ενός μεγάλου Ανατολικού Ελληνικού Κράτους που θα συμπεριλάμβανε όλους τους λαούς ισότιμα με το ελληνικό- ιωνικό στοιχείο να είναι primus inter pares.  Φυσικά ακόμη ο ελληνισμός ήταν ακόμη ακμαιότατος στη Μ. Ασία, στον Πόντο και στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο Ίων είχε διοριστεί ανώτατος διπλωματικός υπάλληλος.

Ο Δραγούμης υπηρέτησε ως Α‘ Γραμματέας στο Γενικό Προξενείο Αλεξάνδρειας Αιγύπτου, όπου γνώρισε τον ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη και την γεννημένη στην Αλεξάνδρεια Πηνελόπη Μπενάκη Δέλτα. Η αγαπημένη συγγραφέας των παιδιών, που εμπνεύστηκε τα έργα της από τον Μακεδονικό Αγώνα και τη Βυζαντινή ιστορία, είχε αναπτύξει μια έντονη ερωτική φιλία με τον Δραγούμη, η οποία θεωρήθηκε σκανδαλώδης. Η  Πηνελόπη Δέλτα δεν εγκατέλειψε την οικογένειά της, φορούσε, όμως, μαύρα ρούχα διαρκώς, συνήθεια που εκδήλωνε τη μελαγχολία και την πικρή διαίσθησή της…



Ο Παύλος Μελάς ήταν γαμπρός του Ίωνα, σύζυγος της αδελφής του Ναταλίας. Όταν τον Οκτώβριο του 1904 εχθρικό βόλι σκοτώνει τον Παύλο Μελά στην Στάτιστα της Μακεδονίας ο ελληνικός κόσμος ξεσηκώνεται και το Μακεδονικό γίνεται πια επίσημη υπόθεση του ελληνικού κράτους. Ο Ίων Δραγούμης δημοσιεύει το βιβλίο του «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα» με το ψευδώνυμο Ίδας. Το έργο του τάραξε την ελληνική κοινωνία αλλά το υπουργείο εξωτερικών τον μετέθεσε σε πρεσβεία εκτός των Βαλκανίων! 



Στο «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα» διαβάζουμε τη μαρτυρία από τον ίδιο τον εμψυχωτή του Μακεδονικού Αγώνα, τον Ίωνα: «Του Προφήτη Ηλία ήταν η μέρα που είχε ορίσει το κομιτάτο για το σηκωμό. Οι Βούλγαρες δασκάλισσες του Περλεπέ έρραψαν μια σημαία και κέντησαν επάνω με χρυσά γράμματα τα ονόματα ένδεκα πολιτειών της Μακεδονίας που σκόπευαν να τις πάρουν οι Βούλγαροι. Τη νύχτα έφεγγαν μεγάλες φωτιές γύρω στο Μοναστήρι και σε όλον τον κάμπο και αχολογούσαν βρόντοι τουφεκιών κι άλλες ταραχές…

Αγωγιάτες που έρχονταν από τον Περλεπέ έλεγαν πως οι Βούλγαροι μπήκαν στο Κρούσοβο και οι [Τούρκοι] στρατιώτες που ήταν μέσα έφυγαν. Άλλοι Βούλγαροι πέρασαν νύχτα από τη Ρέσνα ρίχνοντας δυναμίτες... και σε άλλα χωριά έσφαζαν ανθρώπους ή ανάγκαζαν τους χωριανούς να τους ακολουθήσουν με τα γυναικόπαιδα… Στο Κρούσοβο μπήκαν οι Βούλγαροι και στη συνέχεια έγινε στάχτη από τους Τούρκους  με σφαγές των ντόπιων Ελλήνων και τότε συνταράχθηκε ο Ελληνισμός όλος!

Ένας γέρο Καστοριανός, την ημέρα που μπήκαν οι Βούλγαροι στην Κλεισούρα και οι Τούρκοι άρχισαν να σφάζουν Έλληνες μές στην Καστοριά, σταυροκοπήθηκε και είπε: Κύριε, όπλον κατά του διαβόλου τον σταυρόν ημίν δέδωκας. Μα τα ξόρκια και οι σταυροί δεν έδιωχναν τους διαβολισμένους από την Κλεισούρα, ως που ένα πρωί βγήκε όλος ο στρατός με κανόνια και ιππικό στο Μαύροβο και από κει πήρε τον ανήφορο. Μόλις άρχισαν τις κανονιές οι Τούρκοι, οι Βούλγαροι ρίχνοντας μερικές τουφεκιές σκόρπισαν στο βουνό, και ο στρατός μπήκε ελεύθερα στην Κλεισούρα…»

Ο Δραγούμης αναφέρεται στη σφαγή των Ελλήνων στο Κρούσοβο της Πελαγονίας (Μακεδονίας), την κωμόπολη που μαζί με το Μοναστήρι και την Βυζαντινή Αχρίδα κ.ά. ανήκουν σήμερα στο κράτος των Σκοπίων. Όλη αυτή η περιοχή του γειτονικού μας κράτους είναι η ιστορική και γεωγραφική Μακεδονία, η οποία κατοικούνταν σε πολλές περιοχές και πόλεις από πληθυσμό κατά 90% ελληνικό και ανεπτυγμένο οικονομικά και πολιτιστικά. Πολλοί Έλληνες ήταν βλαχόφωνοι ή σλαβόφωνοι. Είχαν όμως ελληνική καταγωγή και ελληνική εθνική συνείδηση.

Για τη σφαγή στο Κρούσοβο μιλούν και οι ξένοι περιηγητές:  «The Iliden revolt by the Bulgarians was decided to take place at the Greek village Krusovo in order to suffer the Turkish fury. The revolt ended with a Greek slaughter by the Turks and became the reason for the Macedonian Struggle to begin».

Ο Δραγούμης έλαβε μέρος στον Α ’Βαλκανικό πόλεμο αποσπασθείς στο επιτελείο του διαδόχου βασιλέα Κωνσταντίνου και μετείχε στην επιτροπή που διαπραγματεύθηκε την παράδοση της Θεσσαλονίκης στους Έλληνες στις 26/27 Οκτωβρίου 1912. Ήταν ο πρώτος Έλληνας που ύψωσε την ελληνική σημαία στο Δημαρχείο της Θεσσαλονίκης. Το 1913 τίθεται σε διαθεσιμότητα από το διπλωματικό σώμα γιατί ενέκρινε την ένωση του Καστελόριζου με την Ελλάδα χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με το αρμόδιο υπουργείο. Είχε οργανώσει μια επιτροπή Δωδεκανησίων, η οποία ζήτησε από την Ιταλική κυβέρνηση κατοχής να παραδώσουν τα νησιά στην Ελλάδα. Εκείνη τη χρονιά έγραψε και το βιβλίο του «Ελληνικός Πολιτισμός».

Η Πηνελόπη Δέλτα διασώζει ένα μεγάλο μέρος των Ημερολογίων του Ίωνος Δραγούμη μέσα από το Χειρόγραφο που έγραψε η ίδια (επιμελημένη έκδοση Αλ. Π. Ζάννα, 1929). Ο Ίων ήταν υποψήφιος ανεξάρτητος βουλευτής το 1915. Τότε στην περιοδεία του στη Φλώρινα τον ρώτησε κάποιος: «Δουλεύεις εθνικά ή εκλογικά;» και του απαντά: «Δουλεύω ανθρώπινα. Τι θα πει εθνικά και τι εκλογικά; Δεν εργάζομαι ούτε έτσι ούτε αλλιώς. Είμαι άνθρωπος πρώτα απ’ όλα και τελευταία». Στις εκλογές του Μαϊου 1915 αποτυχαίνει. Εκλέγεται όμως ανεξάρτητος βουλευτής τον Αύγουστο του ίδιου έτους. Στα χρόνια 1917–1919 εξορίστηκε από το βενιζελικό καθεστώς στην Κορσική και στη Σκόπελο. Ο Εθνικός Διχασμός και ο Γαλλικός παράγων (Αρμοστής Σάρλ Ζονάρ) φανάτισαν τους Έλληνες.


Δεν προλαβαίνει να χαρεί την επάνοδό του στην Αθήνα… Προφητεύει ο ίδιος το τέλος του στα Ημερολόγιά του: «Φαντάζομαι πως μετά λίγα χρόνια, ή θα βρεθώ μπλεγμένος και σκοτωμένος κάπου στη Μακεδονία, υποθέτω στο Μοναστήρι ή στο Περιστέρι – στα πιο αγαπημένα μου λημέρια... Θα ξενιτευτώ ή θα πεθάνω νωρίς, όπως είπα. Τέτοιο τέλος προλέγω στον εαυτό μου» (Ίων Δραγούμης, Φύλλα Ημερολογίου Ε’ 1913-1917, σελ. 126)

Παρασκευή 12 Μαΐου 2017

2017 Έτος Νίκου Καζαντζάκη στην Ελλάδα! 2017 year for Nikos Kazantzakis...



Ένας μεγάλος δάσκαλος, ένας Ιεραπόστολος του Λόγου και του Ήθους στην Ελλάδα και ανά τον κόσμο είναι ο Νίκος Καζαντζάκης (Ηράκλειο Κρήτης 1883 – Freighbourg Γερμανίας 1957). Το έργο του είναι διαχρονικό γιατί με την πένα του ο Καζαντζάκης κατάφερε να διεισδύσει στην Ανθρώπινη Ψυχή και να την ανατάξει στην θέση που της αρμόζει: δίπλα στον Ανθρώπινο Νου!

Γιατί τί άλλο είναι ο Άνθρωπος παρεκτός Πνεύμα και Ψυχή; Στοχαζόμαστε για χίλια δυό πράγματα εκτός από το βασικότερο: την ανθρώπινη φύση.  Αυτό πρέπει να εξετάσουμε πρώτα, τι είναι αυτό το έμβιο όν που λέγεται άνθρωπος ώστε να δώσουμε λύσεις… Αν δούμε, αν καταλάβουμε  ποιο είναι το βασικό, το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, τότε θα γίνουμε οι ίδιοι ευτυχισμένοι και θα κάνουμε και τους συνανθρώπους μας ευτυχισμένους.

 Ο άνθρωπος, λοιπόν, είναι πρωταρχικά και κύρια Ύπαρξη Πνευματική και Ψυχική. Επομένως οι ανάγκες του είναι Πνευματικές και Ψυχικές πρώτα και κυριότερα! Όπως δεν ζεις χωρίς ψωμί έτσι δεν ζεις χωρίς πνευματικά ερεθίσματα και χωρίς Αγάπη (ψυχικό ερέθισμα).

 Διανόηση και Συναισθηματική νοημοσύνη πάνε μαζί. Και είναι πιο σημαντικοί παράγοντες για την ανθρώπινη ύπαρξη από ό,τι τα υλικά μέσα επιβίωσης. Το Πρόσωπο για να ζήσει χρειάζεται ,περισσότερο από κάθε τι άλλο εφόδιο, τις πνευματικές και ψυχικές αρετές που θα το κάνουν να σταθεί στα πόδια του για βγάλει μόνο του το ψωμί του.

Δηλαδή χρειάζεται εκτίμηση, σεβασμό, ευγένεια, υποστήριξη, προστασία και, το κυριότερο, χρειάζεται υψηλό ηθικό αξιοπρέπεια και κάποιο νόημα για να πορευθεί στην ζωή. Όλα τα παραπάνω, όπως ανέφερα ήδη, είναι ανάγκες και όχι επιθυμίες. Είναι δηλαδή απαραίτητα και όχι αμελητέα χαρακτηριστικά και εφόδια της ανθρώπινης Φύσης , που με τον καιρό γίνονται ή πρέπει να γίνουν αναπόσπαστα στοιχεία της ανθρώπινης Κοινωνίας. 

Ας θυμηθούμε τους νέγρους δούλους στην Αμερική, οι οποίοι επί πέντε αιώνες (15ος -19ος αι.) ζούσαν σε καθεστώς σκλαβιάς… Όμως έπρεπε να αναπνεύσουν! Και το κατάφεραν με το τραγούδι που ήταν, για όλον αυτόν τον καταπιεσμένο και θλιμμένο κόσμο, μια πνευματική και ψυχική αναπνοή, μια απαραίτητη για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους διέξοδος.

Γιατί χωρίς την τέχνη, την επιστήμη, την δημιουργία και την ψυχική ισορροπία ο άνθρωπος παύει να είναι άνθρωπος… πέφτει στο επίπεδο του απλού ζώου και αυτό δεν το αντέχει, τον τρελαίνει!

Εκφράζοντας τις προσωπικές μου σκέψεις στο παρόν δοκίμιο, φίλες και φίλοι αναγνώστες, νομίζω πως αποτίνω καλύτερα τον φόρο τιμής που αρμόζει στον μεγάλο Έλληνα λογοτέχνη, στοχαστή και φιλόσοφο Νίκο Καζαντζάκη. Εξάλλου αυτό ήθελε και εκείνος. Την μετουσίωση των αρχέγονων ανθρώπινων χαρακτηριστικών σε ατομικά και κοινωνικά Ιδανικά, δηλαδή την συμφιλίωση της βιολογικής μας φύσης με τον πολιτισμική και κοινωνική πραγματικότητα και εξέλιξη.



Ο Νίκος Καζαντζάκης αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες λογοτέχνες και ως ο περισσότερο μεταφρασμένος παγκοσμίως. Ήταν ένας από τους πιο σεβαστούς από το λαό και από τους πλέον αναγνωρισμένους στο εξωτερικό συγγραφείς. Από το 1945 ως το 1948 ήταν πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.

Έγινε ακόμα γνωστότερος μέσω της κινηματογραφικής απόδοσης των έργων του «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», «Τελευταίος Πειρασμός». Άλλα σημαντικά πεζά έργα του είναι τα εξής: «Καπετάν Μιχάλης», «Αδελφοφάδες», «Ο Φτωχούλης του Θεού», «Αναφορά στον Γκρέκο», «Ασκητική», τα Ταξιδιωτικά του και πολλά θεατρικά. Το έργο που ο ίδιος θεωρούσε το σημαντικότερο όλων, το opus magnum της συγγραφής του, είναι το ποιητικό έπος «Οδύσεια»  σε 33.333 στίχους!

Όπως λένε οι βιογράφοι του, ο Καζαντζάκης κανονικά έπρεπε να είχε αρχίσει τη σταδιοδρομία του ως δικηγόρος και όχι ως συγγραφέας ή δημοσιογράφος. Για δικηγόρο τον προόριζε, άλλωστε, ο πατέρας του, ο καπετάν Μιχάλης, αφού πρώτα τον μύησε στην αγάπη και στο δέος της λευτεριάς. Στις σφαγές του 1889 τον πήρε από το χέρι κατά το ξημέρωμα της πρώτης αιματοβαμμένης νύχτας, τον πήγε στην Πλατεία με τα λιοντάρια και τον έβαλε να προσκυνήσει τα παγωμένα πόδια των παλικαριών των κρεμασμένων από τους Τούρκους στον θεόρατο πλάτανο. Ήταν τουρκοκρατούμενη τότε η Κρήτη και μαχόταν για λευτεριά. Εκείνη η εικόνα και η εμπειρία δεν έφυγαν ποτέ ούτε από τη σκέψη του ούτε από την καρδιά του…

Η λογοτεχνική γλώσσα και το ύφος του Καζαντζάκη μας είναι οικεία από τα σχολικά μας χρόνια. Σας υπενθυμίζω λίγο από την ατόφια χάρη του έργου του παραθέτοντας ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται». Πρόκειται για την περιγραφή του ερχομού των κατατρεγμένων Ελλήνων προσφύγων από την Αρτάκη της Προποντίδας σε ένα πλούσιο χωριό κάτω από το βουνό της Σαρακήνας:


«Κουράγιο, παιδιά μου, φώναζε ο παπα-Φώτης και πηγαινόρχουνταν ανάμεσα στο κοπάδι του. Κουράγιο, τώρα θα ‘ρθουν οι προεστοί, τώρα θα ‘ρθει ο παπα-Γρηγόρης , τελειώνουν τα βάσανά μας… Θα ρίξουμε πάλι ρίζες στο χώμα, δεν θα χαθεί το Γένος! Βουή χαρούμενη σηκώθηκε, σα βουβούνισμα μελισσιού και κατακάθισε πάλι. Μερικές γυναίκες άνοιξαν τον κόρφο τους, έβγαλαν το βυζί, προσθήλιασαν τα μωρά τους, να μην κλαίνε. Ο άντρακλας ακούμπησε το λάβαρο στη γης κι ο εκατοχρονίτης γέρος άπλωσε τη ροζωμένη χερούκλα του στο σακί με τα κόκκαλα των νεκρών προγόνων που κουβαλούσε για να θεμελιώσουν την νέα τους πολιτεία…»

Τρίτη 14 Φεβρουαρίου 2017

Ελληνική Γλώσσα στα Ρωσικά σχολεία και Ελληνορωσική φιλία!




Γράφει η Δήμητρα  Ρετσινά – Φωτεινίδου, Φιλόλογος – Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.

Πολιτικό μήνυμα ξεκάθαρα περνούν οι Ρώσοι με την σημαντική απόφασή τους να συμπεριλάβουν τη διδασκαλία της νέας ελληνικής γλώσσας στα δημοτικά και γυμνάσια σχολεία όλης της επικράτειας από 1η Ιανουαρίου 2017! Την σχετική απόφαση υπέγραψε η υπουργός Παιδείας Όλγα Βασίλιεβα. Σημαντική είναι η συμβολή των καθηγητών της έδρας Νεοελληνικών Σπουδών του πανεπιστημίου του Κουμπάν στο Κρασνοντάρ (νότια Ρωσία), οι οποίοι επιμελήθηκαν τα βιβλία διδασκαλίας. Επίσης σημαντική είναι η δράση του προγράμματος «Ιάσων» του Α.Π.Θ που στηρίζει τους πυρήνες ελληνικών σπουδών στα πανεπιστήμια της Παρευξείνιας ζώνης.  Εκτός από τους πολιτικούς λόγους (ρωσική πολιτιστική διείσδυση στην χερσόνησο του Αίμου) υπάρχουν και ιστορικοί λόγοι που οδήγησαν σε αυτή την απόφαση.


Ανέκαθεν οι Ρώσοι έτρεφαν σεβασμό στην ελληνική παιδεία και στους Έλληνες διανοούμενους και ιερωμένους. Ορθοδοξία και πολιτισμός είναι για τους Ρώσους ταυτόσημα.  Ο εκχριστιανισμός των Ρώσων έγινε από τους Βυζαντινούς και οι μεταφράσεις των πρώτων χριστιανικών βιβλίων από την ελληνική στη σλαυωνική γλώσσα έγιναν από Έλληνες. Η επίδραση γενικώς του Βυζαντίου ήταν μεγάλη. Οι Μητροπολίτες επί αιώνες ήταν Έλληνες! Εκλέγονταν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως στο οποίο είχαν την αναφορά. Πρώτος Έλληνας πρωθιεράρχης της Ρωσικής Εκκλησίας ήταν ο Λέων (992) και τελευταίος ο Ισίδωρος Μόσχας (1437 – 1441), ο οποίος μαζί με τον Βησσαρίωνα Τραπεζούντιο υπέγραψαν την Ένωση της Λατινικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Φλωρεντία. Μετά την προσχώρησή του στον λατινισμό ο Ισίδωρος έφυγε από τη Ρωσία και συνέχισε ως καρδινάλιος κοντά στον Πάπα…

Το ελληνικό κύρος και η αυθεντία εκτεινόταν σε κάθε εκδήλωση της ρωσικής ζωής. Κάθε λεπτομέρεια του θρησκευτικού, κοινωνικού και πολιτικού βίου, κάθε τάξη, θεσμός και νόμος επιτεύχθηκε υπό ελληνική χειραγωγία. «Ουδείς λαός ευεργετήθηκε ούτως υπ’ άλλου λαού ως ο Ρωσικός υπό του Ελληνικού»


Ο Μάξιμος Γραικός (1470 – 1556) (Μαξίμ Γρεκ όπως τον ονομάζουν οι Ρώσοι) ήταν Έλληνας διδάσκαλος, διαφωτιστής και μοναχός από την Άρτα της Ηπείρου. Γεννήθηκε στα 1470 (όπως αναφέρει ο μητροπολίτης Μόσχας Πλάτων) και το κοσμικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Τριβώλης.  Ήταν «υιός βοεβόδα», είχε δηλαδή εξέχουσα κοινωνική θέση και απώτερη καταγωγή από τον Μυστρά της Πελοποννήσου. Ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του αναφέρει: «Έλλην ειμί και εν ελληνική χώρα εγεννήθην και ανετράφην και εκάρην μοναχός»…



Παρασκευή 27 Ιανουαρίου 2017

Και τα μνημεία έχουν ψυχή! Νεο-οθωμανική πολιτική της Τουρκίας στον πολιτισμό.





Οι Βυζαντινές εκκλησίες και τα μοναστήρια είναι μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Προστατεύονται επίσημα(;) από τον παγκόσμιο οργανισμό του ΟΗΕ για τον πολιτισμό, την ΟΥΝΕΣΚΟ, στην πραγματικότητα, όμως, τα «δικαιώματά» τους καταπατούνται! Καταστρέφονται οι Βυζαντινοί ναοί στην Τραπεζούντα του Πόντου, στη Νίκαια της  Βιθυνίας κ.ά. μαζί με τα δικαιώματα των Ελλήνων και των απανταχού Ορθοδόξων Χριστιανών στην ιστορική και θρησκευτική μνήμη, στον πολιτισμό και στην αρχιτεκτονική και μνημειακή παρακαταθήκη. Συγχρόνως κλονίζεται η εμπιστοσύνη στις Ελληνοτουρκικές και Ευρωτουρκικές σχέσεις, οι οποίες  χαρακτηρίζονται από  αστάθεια και ένταση.

Από το 2011 η Βυζαντινή εκκλησία Αγία Σοφία στη Νίκαια της Βιθυνίας, η οποία λειτουργούσε ως μουσείο και σύμφωνα με την «Hurriyet» είναι τόπος πολύ σημαντικός για τους Χριστιανούς, μετατράπηκε σε τζαμί  με την ονομασία Agiasofya camii! Με τις επεμβάσεις στις τοιχογραφίες (εσωτερικό) και στο εξωτερικό του μνημείου αλλοιώνεται ο πρωτότυπος χαρακτήρας του.

Πρόκειται για ορθόδοξο ναό, στον οποίο διεξήχθη η Α’ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας διάρκειας δύο μηνών από τον αυτοκράτορα Μέγα Κωνσταντίνο το 325. Η Σύνοδος αυτή διακήρυξε το Ομοούσιον του Υιού και του Πατρός και καταδίκασε την αίρεση του Αρείου. Επίσης εξέδωσε  το Σύμβολο της Νίκαιας που ακούμε και σήμερα στο πρώτο μέρος του Συμβόλου της Πίστεως. Στην ίδια εκκλησία διεξήχθη η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος, που συγκλήθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΣΤ’ και τη μητέρα του Ειρήνη την Αθηναία το 787. Οι σημαντικές αποφάσεις της Συνόδου αφορούσαν την αναστύλωση των εικόνων μετά το τέλος της Εικονομαχίας! Εκεί διευκρινίστηκε πως η τιμή στην εικόνα αναφέρεται στο άγιο πρόσωπο που απεικονίζει και όχι στο ξύλο - στο υλικό κατασκευής της.

Η Αγία Σοφία της Τραπεζούντας, περικαλλής βυζαντινός σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλλο κ.ά των αρχών του 13ου αιώνα, που κατασκευάστηκε στα πρότυπα της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινούπολης, επί ηγεμονίας του Μανουήλ Α’ Μεγάλου Κομνηνού, ήταν επί 52 χρόνια μουσείο στην Τουρκία και  μετατράπηκε σε τζαμί το 2013.



Σήμερα είναι πάλι στη επικαιρότητα επειδή γίνονται παρεμβάσεις εντός του ναού: καλύπτονται με πρόσθετα παραπήγματα οι αγιογραφίες (που είχαν στο παρελθόν σοβαντιστεί και με πολύ κόπο κατάφεραν οι αρχαιολόγοι του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου (στα 1958- 1964)  να αποκαταστήσουν εν μέρει. Μάλιστα οι τοιχογραφίες θεωρούνται εξαιρετικα΄δείγματα της Παλαιολόγειας αναγέννησης στην τέχνη, που έδινε έμφαση στο ανθρώπινο πρόσωπο.



Οι Έλληνες πρέπει να γνωρίζουν το παρελθόν τους για να κατανοήσουν τις σημερινές ενέργειες της πολιτιστικής και εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Για διπλωματία ούτε λόγος, εφόσον ο πυρήνας της διπλωματικής οδού είναι ο αμοιβαίος σεβασμός και η συνεργασία μεταξύ των λαών. Μιλούμε επομένως σήμερα για «σύγκρουση πολιτισμών», όπως σωστά είχε αναλύσει ο συγγραφέας Samuel Huntington.

Είναι σίγουρο ότι το ένδοξο και ελληνικό παρελθόν της Νίκαιας, της Τραπεζούντας κλ.π ενοχλούν την τουρκική και ισλαμικού χαρακτήρα κυβέρνηση του Τ. Ερντογάν. Η Νίκαια ήταν η πρωτεύουσα της ομώνυμης αυτοκρατορίας που διαδέχθηκε την Βυζαντινή αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης μετά την κατάληψη της τελευταίας από τους Φράγκους Σταυροφόρους και Βενετούς το 1204. Οι βασιλείς Κωνσταντίνος ΙΑ’ Λάσκαρης και Θεόδωρος Α’ Λάσκαρης ίδρυσαν την Αυτοκρατορία της Νίκαιας στη Μικρά Ασία και κατόρθωσαν ύστερα από πολλούς αγώνες εναντίον Λατίνων και Σελτζούκων Τούρκων να επεκτείνουν το κράτος τους σε μεγάλο τμήμα της Μ. Ασίας.

Ο  Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης ήταν σπουδαίος αυτοκράτορας της Νίκαιας (1222 – 1254). Σύμφωνα με επιστολή του Βατάτζη στον  Πάπα Ρώμης :«οι γενάρχαι της βασιλείας μου, οι από του γένους των Δουκών και Κομνηνών, ίνα μη τους άλλους λέγω, τους από γενών Ελληνικών άρξαντες, επί πολλάς εκατοστύας ετών την αρχήν κατέσχον της Κωνσταντινουπόλεως, ους και η της Ρώμης εκκλησία και οι ιεράρχαι προσηγόρευον Ρωμαίων αυτοκράτορας».

Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, αυτοκράτορας της Νίκαιας (1254- 1258) ανέφερε σε λόγο του: «απασών των γλωσσών το ελληνικόν υπέρκειται γένος» και «πάσα τοίνυν φιλοσοφία και γνώσις Ελλήνων εύρεμα… Σύ δε, ώ Ιταλέ, τίνος ένεκεν εγκαυχά;»

Τόσο στην Νίκαια Μ. Ασίας, στην Τραπεζούντα του Πόντου, όσο και στο Δεσποτάτο της Ηπείρου, στο Δεσποτάτο του Μυστρά -Μορέως (Πελοποννήσου) κ.ά. είχαν δημιουργηθεί ανεξάρτητα κράτη τα οποία αφύπνισαν την ΚΟΙΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ. Οι Παλαιολόγοι της αυτοκρατορίας της Νίκαιας ανακατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη το 1261 και τερμάτισαν την δεινή Λατινοκρατία.

Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας (1204- 1461) ιδρύθηκε από τους Μεγάλους Κομνηνούς Αλέξιο και Δαυίδ. Ανέπτυξαν την οικονομία, τις τέχνες τα γράμματα και  καλλιέργησαν το αίσθημα θρησκευτικής ευλάβειας του Ποντιακού λαού. Οι ίδιοι οι αυτοκράτορες ήταν ιδιαίτερα ευσεβείς, ίδρυσαν και ανασυγκρότησαν πολλά μοναστικά καθιδρύματα. Η μονή της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας κτίστηκε από τον Μανουήλ Α’ Μέγα Κομνηνό  στα μέσα του 13ου αιώνα. Σπουδαία μοναστήρια και κέντρα παιδείας και πνευματικής παραγωγής στον Πόντο από την αυτοκρατορική εποχή των Μεγάλων Κομνηνών είναι η Παναγία Σουμελά, ο Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτας, ο Χριστός Πανοκράτωρ στον Φάρο κ.ά.

Επίσης οι ευεργεσίες των Κομνηνών –που το όνομα της δυναστείας  είναι συνώνυμο της νίκης σε αντίθεση με το όνομα των Αγγέλων που ήταν υπεύθυνοι για την ήττα του 1204 και κατάληψη της Πόλης από τους Σταυροφόρους- επεκτάθηκαν στο ελληνικό κέντρο της Ορθοδοξίας, στο Άγιο  Όρος. Ο Αλέξιος Γ’ Κομνηνός ίδρυσε τη μονή Διονυσίου το 1374, δίνοντας το ποσό των 1000 αργυρών νομισμάτων, θέλοντας να συνεχίσει το έργο των Μακεδόνων αυτοκρατόρων Νικηφόρου Φωκά και Ιωάννη Τσιμισκή, ιδρυτών της μοναστικής κοινότητας του Αγίου Όρους. Η επιθυμία του Τραπεζούντιου μονάρχη ήταν να συνδέσει τον εαυτό του και τον τίτλο του με το λαμπρό βυζαντινό παρελθόν.

Για το Δεσποτάτο της Ηπείρου (1204 – 1475) θα μπορούσαμε να πούμε πολλά, καθώς ήταν το μεγάλο κράτος της Δυτικής αυτοκρατορίας με επιρροές από την Ιταλία. Ο ιδρυτής του ήταν ο Μιχαήλ Άγγελος Κομνηνός Δούκας, γιος του σεβαστοκράτορα Ιωάννη Δούκα και εξάδελφος των αυτοκρατόρων Ισαάκιου Α’ και Αλεξίου Γ Αγγέλων. Βρισκόταν αρχικά στην υπηρεσία του Βονιφάτιου Μομφερατικού, του σταυροφόρου ηγεμόνα της Θεσσαλονίκης. Πήγε κόντρα στους Λατίνους (της Θεσσαλίας) και στους Ενετούς (είχαν το Δυρράχιο, την Κέρκυρα κ.ά) και με έδρα την Άρτα έκανε πόλεμο και ενέταξε στην επικράτειά του όλη την Ήπειρο από την Ναύπακτο ως το Δυρράχιο, την Κέρκυρα και μεγάλο μέρος της Θεσσαλίας.




Ο διάδοχος και ετεροθαλής αδελφός του Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας ήταν ακόμη ικανότερος και έφτασε ως την Θεσσαλονίκη, την οποία απελευθέρωσε το 1224 από τους Λατίνους. Το 1227 ο Θεόδωρος Άγγελος Κομνηνός  Δούκας στέφθηκε «βασιλεύς και αυτοκράτωρ Ρωμαίων» από τον αρχιεπίσκοπο Αχρίδας Δημήτριο Χωματιανό. Ο τίτλος αυτό εξόργισε τους αντίζηλους βασιλείς της Νίκαιας, οι οποίοι ήταν επίσης νόμιμοι κληρονόμοι της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, είχαν τον ίδιο αυτοκρατορικό τίτλο από το 1207 και είχαν ιδρύσει Πατριαρχείο.

Από τότε οι δύο Ηγεμονίες θα είναι στα μαχαίρια! Αποκορύφωμα του ανταγωνισμού των ελληνικών δεσποτάτων είναι η μάχη της Πελαγονίας (1259) στη Μακεδονία, όπου ο στρατός της Νίκαιας νίκησε τα στρατεύματα της Ηπείρου και των συμμάχων τους Λατίνων! Η Άρτα, τα Ιωάννινα και το Δυρράχιο καταλήφθηκαν από τον στρατό του νικητή Μιχαήλ Παλαιολόγου.


Δεσπότης και κεφαλή του Μυζηθρά (Μυστρά) στο Δεσποτάτο του Μορέως (1262- 1461) ήταν ο Κωνσταντίνος Δραγάσης Παλαιολόγος, που έμελλε να είναι και ο τελευταίος βυζαντινός αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος έπεσε μαχόμενος εναντίον του Μεχμέτ Πορθητή το 1453…