ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΕΤΣΙΝΑ ΦΩΤΕΙΝΙΔΟΥ

100 Χρόνια από την Αυτονομία της Βορείου Ηπείρου

Στις 17 Μαϊου 1914 υπογράφηκε το περίφημο Πρωτόκολλο της Κέρκυρας μεταξύ των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου και των Αλβανών, με τη διαμεσολάβηση της Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου που αντιπροσώπευε τα έξι κράτη που ασκούσαν επιρροή στη διεθνή πολιτική σκηνή. Η Αγγλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Γαλλία, η Ρωσία και η Ιταλία αποδέχονται το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας στις 23 Μαϊου 1914. Οι συνομιλίες και η συμφωνία έγιναν στην Κέρκυρα, στο ξενοδοχείο Bella Venetia. Με το Πρωτόκολλο της Αυτονομίας οι Έλληνες Ηπειρώτες αποκτούσαν αρκετά δικαιώματα: οι ορθόδοξες χριστιανικές κοινότητες αναγνωρίζονταν ως νομικά πρόσωπα,  επιτράπηκε η ελεύθερη ελληνιστί εκπαίδευση, η ελευθερία στη χρήση της γλώσσας, προβλέφθηκε η συγκρότηση μικτών επιτροπών αποτελουμένων από χριστιανούς και μουσουλμάνους για να ασκούν διοικητικά καθήκοντα και απονεμήθηκε αμνηστεία στους Ηπειρώτες αγωνιστές.

Ήδη από τις 17 Φεβρουαρίου 1914 ανακηρύχθηκε η Ανεξαρτησία της Βορείου Ηπείρου με ηγετικά πρόσωπα τον Μητροπολίτη Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο, τον Μητροπολίτη Βέλλας και Κονίτσης Σπυρίδωνα , τον Πρωθυπουργό της Αυτονόμου Πολιτείας της Ηπείρου Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο, τον υπουργό εξωτερικών Αλέξανδρο Καραπάνο και τον ποιητή και εκδότη της εφημερίδας «Ήπειρος», Γ. Χατζή – Πελερέν. Αυτή όμως η μεγάλη επιτυχία των αδελφών μας Βορειοηπειρωτών δεν έπεσε από τον ουρανό αλλά ήταν το αποτέλεσμα σκληρών αγώνων. Ήδη από τον πρώτο Βαλκανικό πόλεμο είχαν απελευθερωθεί η Πρεμετή, η Μοσχόπολη, η Κορυτσά, η Χειμάρρα και το Αργυρόκαστρο. Καθώς με τη Συνθήκη του Λονδίνου (17 Μαϊου 1913) η επαρχία Κορυτσάς επιδικάζονταν στην Αλβανία, οι Κορυτσαίοι ξεσηκώθηκαν και μάλιστα διατράνωναν ότι δεν θα παραμείνουν «αγέλες προβάτων» αλλά ότι θα θυσιασθούν τονίζοντας «ή Ένωσις ή μεταβολή πάντων εις Τέφραν»! Σχηματίστηκε ο Ιερός Λόχος της Κορυτσάς από 1,200 άντρες. Και οι κάτοικοι της Χειμάρρας αντέδρασαν και έστελναν υπομνήματα στους Ευρωπαίους ηγεμόνες, όπως μας πληροφορεί και ο Γάλλος δημοσιογράφος και φιλέλληνας Rene Puaux. Το πολύ σημαντικό ζήτημα για την ελληνική κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου ήταν το δίλημμα με το οποίο ήρθε αντιμέτωπη: Βόρειος Ήπειρος ή νησιά του Βορείου Αιγαίου;

Πάντως οι απανταχού Έλληνες (Μανιάτες, Κρητικοί, πρώην Μακεδονομάχοι, Κύπριοι, Σμυρνιοί, ομογενείς από την Αμερική, την Αίγυπτο και τη Ν. Αφρική ) και φιλέλληνες έσπευσαν στον αγώνα των Βορειοηπειρωτών. Έλληνες αξιωματικοί, όπως ο Δημήτρης Δούλης, μπαίνουν δυναμικά στον Εθνικό Αγώνα,  όπως τον αποκαλούν. Η σημαία της Β. Ηπείρου κυματίζει με τον Δικέφαλο Αετό να έχει απλωμένα τα φτερά του, διεκδικητικά…  Ο ένοπλος αγώνας είχε δύο φάσεις: από τον Φεβρουάριου ως τον Μάιο του 1914 με τους πέντε Ιερούς Λόχους οι Έλληνες είχαν μεγάλες επιτυχίες στη Χειμάρρα, στη Πρεμετή, στο Λεσκοβίκι, στο Αργυρόκαστρο, αλλά δυστυχώς και πολλά θύματα. Πολλά ανδραγαθήματα έκαναν οι αγωνιστές του Σπ. Σπυρομήλιου, καθώς και οι Μανιάτες και οι Αιγυπτιώτες! Με την ανακωχή του Απριλίου του 1914 υπογράφεται στη συνέχεια το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας…

Όμως ο ένοπλος αγώνας συνεχίστηκε γιατί δεν τηρήθηκε επί της ουσίας το Πρωτόκολλο και τα δικαιώματα που απέρρεαν από αυτό. Από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο του 1914 έχουμε τη δεύτερη φάση του Αγώνα. Στον τομέα Χειμάρρας – Δελβινίου οι αυτονομιακοί κράτησαν γερά! Δυστυχώς στις 5 Ιουνίου 1914 η ελληνική κυβέρνηση κάνει μια εντελώς αψυχολόγητη κίνηση και παραχωρεί αμαχητί τη νήσο Σάσωνα που βρίσκεται στον κόλπο της Αυλώνας και έχει τον έλεγχο της Αδριατικής! Οι αξιωματικοί Λεοντογιαννάκος και Στεφανάκος με 170 αγωνιστές από τη Μάνη εξόρμησαν προς απελευθέρωση του Βερατίου, χωρίς κάλυψη και χωρίς ανεφοδιασμό και δυστυχώς στις 18 Σεπτεμβρίου έγινε το Ολοκαύτωμα του Μπερατίου… 

 Στον απελευθερωτικό αγώνα των Βορειοηπειρωτών δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη συμμετοχή των γυναικών. Μάλιστα στην Κορυτσά είχε σχηματιστεί Ιερός Λόχος 200 γυναικών. Επίσης είχαν σχηματιστεί πανελλήνιοι σύλλογοι γυναικών και επιτροπές δεσποινίδων… Η νεολαία ακόμη δεν έμεινε αμέτοχη με καίρια τη συμβολή της Ζωσιμαίας Ακαδημίας Ιωαννίνων. Εμείς ως Μακεδόνες τιμούμε τους αγώνες των Ηπειρωτών αφού και ο Μέγας Αλέξανδρος Ηπειρώτης ήταν από την πλευρά της μάνας τους Ολυμπιάδας!

Θα  ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον ερευνητή και συγγραφέα κ. Φιλόθεο Κεμεντσετζίδη για την λεπτομερέστατη μελέτη του σχετικά με την Αυτονομία της Β. Ηπείρου, που ανέπτυξε στην Ηπειρωτική Εστία και στους Δεσμούς Ελλήνων.