ΕΛΔΥΚ 1974: Η Μάχη των Μαχών στο Στρατόπεδο της Λευκωσίας και η Μάχη της Λευκωσίας.

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΜΑΧΩΝ ΤΗΣ ΕΛΔΥΚ: 14 - 16 Αυγούστου 1974.

Οι μέρες του Αυγούστου συνηθίζουμε να λέμε ότι είναι ήσυχες. Δυστυχώς όμως δεν ήταν έτσι το καλοκαίρι του 1974 στην Κύπρο. Εκεί, στο πολύπαθο νησί , γράφτηκε η πιο τραγική σελίδα της νεώτερης ιστορίας μας. Εκατοντάδες παλληκάρια σκοτώθηκαν στις Μάχες της Κύπρου κατά την εισβολή του Αττίλα 1 των Τούρκων στις 20 Ιουλίου 1974 και στη συνέχεια, κατά τον Αττίλα 2 τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου. Επίσης ξεριζώθηκαν από τις εστίες τους 200,000 Κύπριοι Έλληνες, οι οποίοι έγιναν πρόσφυγες στο ίδιο τους το νησί. Οι ευθύνες της πολιτικής και της στρατιωτικής ηγεσίας τόσο της Ελλάδος όσο και της Κύπρου είναι τεράστιες. Μπορεί, με αποδείξεις, πλέον, να μιλήσει κανείς για προδοσία. Ωστόσο δεν θα ασχοληθούμε με αυτό τώρα. Προέχει , μέρες που είναι, να θυμηθούμε τον ανιδιοτελή αγώνα, τον υπέρτατο αγώνα και τη θυσία των Ελλήνων στρατιωτών και αξιωματικών που έπεσαν στην πρώτη γραμμή του πολέμου.

Οι Μάχες της Κύπρου είναι πολλές και γεμάτες περιστατικά ανδρείας και εθελοθυσίας. Πολλοί αξιωματικοί έπεσαν ηρωικά στο πεδίο της μάχης υπερασπιζόμενοι μέχρι τέλους το εθνικό έδαφος στην Κερύνεια, στη Λάπηθο και τον Καραβά, στην Αμμόχωστο, στη Λευκωσία. Πολλοί επίσης έδειξαν ομοψυχία και υπερασπίστηκαν τους συντρόφους τους, καλύπτοντας πολλές φορές την υποχώρησή τους. Ο στρατός της Κύπρου ονομαζόταν Εθνική Φρουρά και η ενίσχυση της Ελλάδος ήταν η περιβόητη ΕΛΔΥΚ. Αντίστοιχα είχε και η Τουρκία δική της στρατιωτική δύναμη, την ΤΟΥΡΔΥΚ μετά τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου 1959. Το Στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ , η οποία στο σύνολο είχε 900 άντρες, βρισκόταν  στη Λευκωσία, στον τύμβο της Μακεδονίτισσας. Εκεί κατά τις 14 έως 17 Αυγούστου 1974 διεξήχθησαν φονικές μάχες, Τιτανομαχίες όπως αναφέρονται στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία. Μάλιστα η συγκεκριμένη αναμέτρηση διδάσκεται στις Στρατιωτικές Σχολές των Η.Π.Α και της Βρετανίας ως η πιο άνιση μάχη των τελευταίων ετών.

Η Τετραήμερη Μάχη δόθηκε με 300 παλληκάρια δικά μας να αντιμετωπίζουν δεκαπλάσιες εχθρικές δυνάμεις ενισχυμένες με άρματα και με την τουρκική αεροπορία να τα χτυπάει ανελέητα και να ρίχνει βόμβες ναπάλμ! Δύο λόχοι(!) αφέθηκαν να σφαγιαστούν από την ανεπαρκή ηγεσία της Εθνικής Φρουράς Κύπρου. Πάνω από το ένα τρίτο των στρατιωτών μας έπεσαν ηρωικά κατά τον "Αττίλα 2". Οι περισσότεροι, στις 16 Αυγούστου, όταν πλέον χωρίς ενισχύσεις, χωρίς καμιά βοήθεια από  τα ...επιτελεία, έμειναν οι ΕΛΔΥΚάριοι για να υπερασπιστούν το στρατόπεδό τους, το οποίο έβλεπαν να πέφτει στα χέρια των Τούρκων. 

Άξιος Υποδιοικητής του "μωσαϊκού" των αμυνόμενων δυνάμεων της ΕΛΔΥΚ, δηλαδή των υπολειμμάτων των λόχων που είχαν συμπτυχθεί, ήταν ο Αντισυνταγματάρχης Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος, ο οποίος πολέμησε στην πρώτη γραμμή και κατόρθωσε να σώσει αρκετούς άντρες του. Σύμφωνα με μαρτυρία επιζήσαντα στρατιώτη, του βετεράνου Μ. Χαζάπη, ο Διοικητής της ΕΛΔΥΚ, ονόματι Νικολαϊδης, ήθελε να θυσιάσει όλους τους φαντάρους για την τιμή των όπλων! Όμως βγήκε μπροστά ο ήρωας Σταυρουλόπουλος και τσακώθηκε με τον Νικολαϊδη και διέταξε απαγκίστρωση. Ο ίδιος έμεινε στο πεδίο της μάχης για να καλύπτει την υποχώρηση των ανδρών του! 

Το ίδιο έκανε και ο ήρωας, Λοχαγός της Διμοιρίας Μηχανικού της Μονάδας,  Σωτήρης Σταυριανάκος, ο οποίος  έπεσε μαχόμενος στο πεδίο της μάχης. Σύμφωνα με μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα, ο Σταυριανάκος ήταν τόσο ψυχωμένος που είπε ότι καλύτερα να περάσουν τα άρματα από πάνω του παρά να φύγει. Και πράγματι, το είπε και το έκανε όπως ο συντοπίτης του, ο Λάκωνας Λεωνίδας! Όταν τα τουρκικά άρματα μπήκαν στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ , ώρα 13.35 την 16η Αυγούστου 1974, οι αχώριστοι φίλοι, Ανθυπασπιστές Κ. Κέντρας και Β. Παπαλάμπρου, με λιγοστούς άνδρες από την Διμοιρία Πολυβόλων, έμειναν εκεί να καλύψουν τους υποχωρούντες συναδέλφους τους, και έκτοτε θεωρούνται …αγνοούμενοι. Από τους τελευταίους υπερασπιστές του Στρατοπέδου και αγνοούμενος ήταν και ο Δεκανέας Χρήστος Γρίβας. Μαζί με τον ατρόμητο Σταυριανάκο έπεσε στο πεδίο της μάχης και ο Λοχαγός Μηχανικού Σταμπουλής.

Υπάρχουν ενδιαφέρουσες μαρτυρίες από διασωθέντες βετεράνους της Κύπρου. Ο τελευταίος «αλφαμίτης» της πύλης του στρατοπέδου ήταν ο στρατιώτης Αναστάσιος Κρατημένος, μάγειρος στην ειδικότητα.  Έμεινε μαζί με τον τραυματία  Θωμά Λύγκο για να καθυστερήσει την τουρκική διείσδυση, ενώ οι Τούρκοι πλησίαζαν το αγκαθωτό συρματόπλεγμα και για να καλύψει την υποχώρηση των συντρόφων του.  Όταν, μετά από επαναλαμβανόμενες επιθέσεις οι Τούρκοι κατάφεραν να φθάσουν στα 100 μέτρα από τις τελευταίες σειρές συρματοπλεγμάτων, με το πλεονέκτημα της υπεροπλίας και του δεκαπλάσιου στρατεύματος που εφορμούσε, η μάχη κατέληξε εκ του συστάδην. Τελικά την ώρα 13.00 διατάχθηκε από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς Κύπρου απαγκίστρωση …με το φως της ημέρας, με νώτα ακάλυπτα, σε επικλινές έδαφος και χωρίς φυσική κάλυψη.  Πράγμα που ισοδυναμούσε με αυτοκτονία!

Στην αρχή ο Τούρκοι από σύγχυση εξαιτίας της ομοίου χρώματος(!), λόγω ΝΑΤΟ,  στολής εκστρατείας Ελλήνων και Τούρκων στην προσπάθειά τους να εκκαθαρίσουν το Στατόπεδο της ΕΛΔΥΚ πυροβολούσαν ό,τι εκινείτο και έτσι αλληλοεξοντώθηκαν πολλοί Τούρκοι στρατιώτες. Ας δούμε τι διηγείται ο επιζήσας ήρωας Μ. Χαζάπης: «Στις 16 Αυγούστου η μέρα ήταν ηλιόλουστη και από τις ναπάλμ και τους όλμους που έριχναν οι Τούρκοι σκοτείνιασε ο ουρανός.  Γύρω στις 11.30 το πρωί είχε σκοτεινιάσει λες και ήταν νύχτα… Στο όρυγμα ήμουν με έναν Μικρασιάτη φαντάρο, Κιούλογλου το όνομά του και σωθήκαμε γιατί μας περάσανε για Τούρκους λόγω στολής ΝΑΤΟ και γιατί ο Κιούλογλου μιλούσε  τουρκικά! Κατά την οπισθοχώρηση έγινε μεγάλη σφαγή γιατί πολλά παλληκάρια παγιδεύτηκαν σε μια τάφρο μεταξύ Β’ Υψώματος και Grammar School. Εκεί πιστεύω ότι βρίσκονται τα οστά πολλών από τους 85 Ελλαδίτες αγνοούμενους. Στην κατάθεση που έδωσα πριν χρόνια στις Κυπριακές Αρχές ως ο τελευταίος υπερασπιστής της ΕΛΔΥΚ τους είχα πει να ψάξουν σε αυτή την τάφρο αλλά νομίζω ότι δεν το έπραξαν(!) Ο Χαιρετάκης που ήταν μαζί μου στο όρυγμα σκοτώθηκε όταν βγήκε και πήγε σε άλλη κατεύθυνση... Ο Σταματόπουλος, χάθηκε και εκείνος γιατί φοβήθηκε το παιδί να βγει έξω από το όρυγμα».  Ο Μ. Χαζάπης κατέθεσε ακόμη ότι το ηθικό των στρατιωτών και των αξιωματικών τους έπεσε μεταξύ πρώτου και δεύτερου «Αττίλα». Με …άνωθεν διαταγή τραβήξανε πίσω τους Έλληνες στρατιώτες ενώ είχαν στριμώξει τους Τούρκους και μάλιστα τους διέταζαν να μη πλήξουν τα τουρκικά αεροπλάνα με τα λιγοστά αντιαεροπορικά τους για να μη …προκαλέσουν! Επίσης τους έλεγαν ψέματα ότι είχαν φέρει ενισχύσεις με άρματα στον χώρο της Μακεδονίτισσας. Η πολύτιμη μαρτυρία του Μ. Χαζάπη υπάρχει στη σχετική βιβλιογραφία και στο βιβλίο του Κ. Αλ. Δημητριάδη, «Κύπρος η Μεγάλη Προδοσία», εκδ. Πελασγός.

Στη Μάχη των Μαχών η ΕΛΔΥΚ έχασε πάνω από το ένα τρίτο(!) της δύναμης των υπερασπιστών του Στρατοπέδου της, που στις 14 Αυγούστου 1974 αριθμούσε περίπου 300 άνδρες. Ήταν οι «300 της ΕΛΔΥΚ». Οι Τούρκοι έχασαν περίπου 900 – 1200 άνδρες. Οι εναπομείναντες στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ απέκρουσαν και στις 17 Αυγούστου με επιτυχία επιθέσεις των Τούρκων στο προάστιο Αγ.Παύλος, μαζί με Κύπριους εθελοντές από την Αμμόχωστο που πολέμησαν ηρωικά στο πλευρό τους. Ήταν οι τελευταίες συμπλοκές…

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

Στην περιοχή της Λευκωσίας οι μάχες ήταν σφοδρές και στη δυτική πλευρά. Τη δυτική Λευκωσία υπερασπίστηκε το 336 Τάγμα Επιστράτων με Διοικητή τον Ταγματάρχη  Δημήτρη Αλευρομάγειρο από την Ελλάδα,  ο οποίος είναι σήμερα Αντιστράτηγος.  Η δύναμη του τάγματος ξεπερνούσε τους 850 άνδρες, οι οποίοι ήταν έφεδροι από την Αμμόχωστο και στην πλειοψηφία τους ενωτικών αισθημάτων. Δύο Τάγματα, το 336 και το 211 Πεζικού, πολέμησαν με αυταπάρνηση εναντίον υπεράριθμων Τούρκων στη Μάχη της Λευκωσίας. Κατόρθωσαν να κρατήσουν τη Λευκωσία στα όρια της Πράσινης γραμμής που προϋπήρχαν της εισβολής.

 Η ζώνη ευθύνης του Δ. Αλευρομάγειρου ήταν ο άξονας του προαστείου του Αγίου Παύλου - Αγίου Δομετίου...  Μετά από σφοδρές επιθέσεις των Τούρκων με πυροβολικό, αεροπορία, όλμους και άλλα βαρέα όπλα και ενώ η κατάσταση ήταν κρίσιμη με τα τουρκικά άρματα να πλησιάζουν στα 200 μέτρα, ο Δημήτριος Αλευρομάγειρος έδωσε διαταγή οι λόχοι να μείνουν στη θέση τους και να σταματήσουν τα άρματα με ό,τιδήποτε ακόμη και με τα σώματα τους(!) φτάνει να σταματήσουν. Τότε ο Κύπριος ανθυπολοχαγός Α. Καρράς έδωσε συντεταγμένες στο πυροβολικό. Η πρώτη βολή προσέβαλε και κατέστρεψε ένα από τα άρματα των Τούρκων, οι οποίοι υποχώρησαν. Το πυροβολικό της Εθνικής Φρουράς, με τα εύστοχα πυρά του, συνέβαλε στο να παραμείνει η Λευκωσία ελεύθερη.

Στο κέντρο του μετώπου αμύνθηκε ο 2^ος Λόχος του 336 Τάγματος με επικεφαλής τον Κύπριο Ανθυπολοχαγό Χ. Σολομή. Αμύνθηκαν με μεγάλη αυταπάρνηση, διότι αυτό το τμήμα του μετώπου είναι ιερός τόπος. Πρόκειται για τα μνήματα των ηρώων αγωνιστών του Κυπριακού Αγώνα κατά των Άγγλων αποικιοκρατών, τα οποία βρίσκονται εντός του χώρου των φυλακών Λευκωσίας και ονομάζονται «Φυλακισμένα Μνήματα». Εκεί είναι θαμμένοι οι ήρωες της ΕΟΚΑ που έπεσαν μαχόμενοι ή απαγχονίστηκαν από τους Βρετανούς αποικιοκράτες: ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο Μιχαήλ Καραολής, ο Αντρέας Δημητρίου και άλλοι…